Klasztor Bonifratrów w Prudniku

---

Historia

Początki istnienia klasztoru bonifratrów w Prudniku są ściśle związane z postacią Fryderyka Wilhelma von Rödera (1718–1781), który był pułkownikiem pułku kirasjerów stacjonującym w tym mieście. Jego życie zmieniło się dramatycznie, gdy odniósł ciężką ranę od kartacza podczas wojny siedmioletniej w bitwie pod Świebodzicami. Po tej traumatycznej przygodzie, Fryderyk szukał pomocy w Lądku-Zdroju, gdzie usłyszał o bracie Martinim Probusie, członku wrocławskiej społeczności Braci Miłosierdzia. Brat Probus miał niezwykły talent w leczeniu i pomógł synowi zamożnego prudnickiego mieszczanina, pana Weidingera. Wdzięczny za uzyskaną pomoc, von Röder postanowił zainicjować utworzenie szpitala bonifraterskiego w Prudniku, aby wspierać lokalną ludność w potrzebie.

W 1764 roku król Fryderyk II Wielki wydał zezwolenie na powstanie klasztoru bonifratrów w Prudniku, co było kluczowym krokiem w historii tej instytucji. Pułkownik von Röder zainwestował w zakup terenów, na których do 1766 roku powstał niewielki szpitalik z kaplicą oraz apteką. W 1769 roku w ręce architekta Michała Klemensa z Karniowa trafił projekt kościoła i klasztoru, który miał stać się centralnym punktem dla lokalnej społeczności. Sam budynek klasztoru, połączony ze szpitalem, został wzniesiony w latach 1782–1783, a kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła wybudowano w latach 1785–1787 pod czujnym okiem mistrza murarskiego Piotra Pawła Ertela z Wrocławia.

Dzięki wyjątkowym umiejętnościom medycznym bonifratrów, klasztor uniknął skutków edyktu sekularyzacyjnego wydanego przez króla Fryderyka Wilhelma III w 1810 roku. W 1864 roku nastąpiło wprowadzenie oświetlenia gazowego, co stanowiło nowatorski krok w kierunku ulepszania warunków życia w klasztorze. Jednak lata 1878–1882 były okresem, gdy klasztor pozostał zamknięty dla lokalnej społeczności. W 1893 roku zakonników udało się zakupić pralnię, stajnię oraz stodołę, co znacznie wpłynęło na ich codzienne funkcjonowanie. Ponadto, wokół klasztoru prowadzono prace mające na celu zasypanie fosy pobliskiego zamku, a teren został przygotowany pod ogród warzywny.

W latach 1914–1916 powstało skrzydło wschodnie klasztoru, znane jako Dom św. Jana Bożego. W trudnych czasach I wojny światowej budynki klasztorne pełniły funkcję lazaretu wojskowego, co podkreśla ich znaczenie jako miejsca schronienia i opieki. W 1939 roku wielu zakonników zostało zmobilizowanych, co wpłynęło na funkcjonowanie klasztoru. Po II wojnie światowej, w wyniku przemian ustrojowych, dobra należące do bonifratrów zostały przekazane w ręce osób prywatnych. W latach 1953–1957 nastąpiła nationalizacja szpitala i apteki, pozostawiając zakonnikom jedynie kościół. Dopiero w 1991 roku apteka wróciła pod ich zarząd, a klasztor z ogrodem odzyskali po kilkunastu latach. W 2004 roku bonifratrzy z sukcesem przywrócili również działalność szpitala, a w 2020 roku w klasztorze utworzono warsztaty terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych, co ukazuje ciągły rozwój i adaptację tej instytucji do potrzeb współczesnego społeczeństwa.

Zabudowania klasztorne

Kościół

W Prudniku znajduje się niezwykle interesujący zabytek – Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, którego budowa miała miejsce w latach 1785–1787. Jego unikalna północna orientacja jest rzadkością, ponieważ wiele kościołów tradycyjnie kieruje się na wschód, ku symbolicznemu miejscu Jerozolimy. Wystrój wnętrza, które możemy podziwiać, pochodzi głównie z XVIII i XIX wieku.

Kościół został wzniesiony na prostokątnym planie, charakteryzuje się konstrukcją salową oraz trójbocznie zamkniętym prezbiterium, które także jest zwrócone ku północy. Elewacja południowa niemal całkowicie wchłania w sobie wieżę. Kościół jest murowany z cegły, pokryty tynkiem, co nadaje mu elegancki wygląd. Korpus kościoła przykryty jest dachem dwuspadowym, natomiast prezbiterium posiada dach wielopołaciowy.

Dominująca czterokondygnacyjna wieża jest zwieńczona hełmem baniastym, z dodatkową smukłą latarnią, co nadaje jej lekkości. Główna elewacja frontowa, licząca trzy osie, z delikatnie wystającą osią wieżową urzeka swoim pięknem. Jej narożniki są zaokrąglone i podkreślone eleganckimi pilastrami, a między kondygnacjami znajdują się wyraźne gzymsy, które dopełniają całość stylistyczną.

Wnętrze kościoła prezentuje się imponująco dzięki sklepieniu kolebkowemu z lunetami oraz ścianom ozdobionym parami pilastrów. Co więcej, zachowały się tam fragmenty historycznego wystroju, w tym polichromie w nawie i prezbiterium, których autorem jest Kline z 1906 roku.

Więcej informacji można znaleźć w osobnym artykule: Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Prudniku.

Klasztor

Klasztor bonifratrów usytuowany jest wzdłuż ul. Piastowskiej. Od zachodniej strony przylega do wspomnianego już kościoła, a od wschodu sąsiaduje z Domem św. Jana Bożego, wzniesionym na początku XX wieku. Cała budowla została zrealizowana na planie prostokąta, z późniejszymi dobudówkami znajdującymi się w tylnej elewacji oraz wschodnim skrzydłem, które powstało w okresie I wojny światowej.

Frontowa elewacja klasztoru, licząca piętnaście osi, jest umieszczona na cokole, z wyraźnie zaakcentowaną osią środkową, którą podkreśla ryzalit. Całość artykułowana jest rytmem prostokątnych otworów okiennych, a w drugiej kondygnacji te okna posiadają tynkowe obramienia oraz gzyms międzykondygnacyjny. W osi środkowej wiedzie do wnętrza pięknie ujęte stiukowym portalem wejście z nadświetleniem, zdobionym festonami i wyjątkowym gzymsem.

Układ wnętrz klasztoru jest dwutraktowy, a pomiędzy traktami znajduje się korytarz. W południowo-zachodniej części mieści się refektarz z charakterystycznym sklepieniem kolebkowym, pokrytym polichromią. Na piętrze znajduje się kaplica zakonna z dekoracją w stylu neobarokowym, a dużo detali uzyskano dzięki sklepieniu kolebkowo-krzyżowemu i kolebkowemu po lunetach w pomieszczeniach przyziemia.

Wnętrze klasztoru kryje wielu ciekawych artefaktów sakralnych, które wzbogacają jego historię, w tym ołtarz kaplicy oraz obrazy z różnych okresów, na przykład: „Chrystus przed Piłatem” z 1659 r. oraz „Cierniem koronowanie” także z tego samego roku.

Dom św. Jana Bożego

Budowla szpitalna klasztoru została wzniesiona w latach 1914–1916. Po zakończeniu II wojny światowej, podobnie jak wiele innych obiektów, została upaństwowiona. Zakonnicy odzyskali ją dopiero w 2004 roku. W 2006 roku Dom św. Jana Bożego, na miejscu szpitala publicznego, przekształcony został w zalążek Domu Pogodnej Starości, aby zapewnić godne warunki życia dla seniorów.

---

Oceń: Klasztor Bonifratrów w Prudniku

---